Συνέβη δεκαεννέα χρόνια πριν. Μια ζόρικη, αλλά κορυφαία στιγμή τής αεροκυβερνητικής, ακουσίως πολεμική, λαμβάνει χώρα στον ουρανό της Βαγδάτης. Για την ακρίβεια, από τον ουρανό στη γη της Βαγδάτης.
Αεροδρόμιο Βαγδάτης, 22 Νοεμβρίου 2003. Στο Ιράκ μαίνεται ο πόλεμος. Το Airbus A300B2-200F, καταχωρημένο ως OO-DLL και λειτουργώντας ως cargo της DHL, ετοιμάζεται να απογειωθεί από το αεροδρόμιο με προορισμό το Μπαχρέϊν. Το αεροσκάφος μεταφέρει αλληλογραφία, και έχει πλήρωμα τριών ατόμων. Στο κόκπιτ βρίσκονται ο 38χρονος Βέλγος κυβερνήτης Éric Gennotte, ο 29χρονος επίσης Βέλγος συγκυβερνήτης Steeve Michielsen, και ο 54χρονος Σκωτσέζος μηχανικός πτήσης Mario Rofail.
Το αεροσκάφος απογειώνεται και εκτελεί ταχεία άνοδο προκειμένου να φτάσει γρήγορα σε ύψος 10.000 ποδών, έτσι ώστε να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα προσβολής του από το έδαφος. Το πλήρωμα γνωρίζει τους κινδύνους της αποστολής, αλλά τίποτε δεν το έχει προετοιμάσει για τη συνέχεια που μέλλει να αφήσει ιστορία στα χρονικά της αεροναυτιλίας.
Όταν το αεροσκάφος φτάνει σε ύψος 8.000 ποδών, ένας κρότος κι ένα δυνατό τράνταγμα του κύτους ξαφνιάζουν το πλήρωμα. Το σκάφος έχει δεχτεί επίθεση από βλήμα εδάφους-αέρος, το οποίο έχει πλήξει σοβαρά το αριστερό φτερό.
Το χτυπημένο φτερό τραβά το αεροπλάνο μονόπλευρα. Το φτερό έχει αρπάξει φωτιά, η πτητική ικανότητά του έχει σημαντικά μειωθεί, και το αεροπλάνο παίρνει αριστερή κλίση. Σε λίγη ώρα το αεροσκάφος αρχίζει να χάνει υδραυλική πίεση. Ένα προς ένα, αδειάζουν ολοσχερώς και τα τρία υδραυλικά συστήματα τού Airbus, το κίτρινο, το πράσινο και το μπλε. Τα υγρά έχουν εκχυθεί από το βαριά χτυπημένο φτερό του. Το αρχικό ξάφνιασμα τού πληρώματος ακολουθεί ο ζόφος…
Χωρίς διόλου υδραυλικό σύστημα, το σκάφος πετάει ακυβέρνητο. Το υδραυλικό σύστημα είναι το «αίμα» του αεροσκάφους, αυτό που κινεί όλα του τα ελεγκτικά «μέλη». Ο κυβερνήτης Éric Gennotte αποσβολωμένος παρακολουθεί για λίγη ώρα το αεροσκάφος να εισέρχεται σε φυγοειδή κίνηση. Το σκάφος μπαίνει σε ένα βρόχο, όπου πέφτει, αυξάνει ταχύτητα, κερδίζει άντωση, ανεβαίνει, μειώνει ταχύτητα, χάνει στήριξη και πάλι από την αρχή. Μια δεξαμενή καυσίμων έχει τρυπήσει και έχει διαρροή. Οι κινητήρες έχουν ήδη αναρροφήσει θραύσματα από την έκρηξη. Το σακατεμένο αεροσκάφος δεν αντιδρά καθόλου στις εντολές τού κυβερνήτη του. Όλα τα πηδάλια πλοήγησης του αεροσκάφους, δηλαδή τα ailerons (πηδάλια κλίσης), το rudder (πηδάλιο διεύθυνσης), το elevator (πηδάλιο ανόδου-καθόδου), καθώς και τα flaps (πτερύγια καμπυλότητας) είναι πλέον νεκρά.
Αυτό που ακολούθησε, δεν υφίσταται ως διαδικασία σε κανένα βιβλίο για πιλότους, κι ούτε μπορεί να διδαχθεί σε καμιά σχολή. Κανένα checklist δεν αναφέρει τι προβλέπεται σε αυτή την περίπτωση. Οι άνθρωποι, μόνοι τους, «πετώντας τα εγχειρίδια πτήσης από το παράθυρο» παλεύουν με τους φυσικούς νόμους, μέσα σε ένα βαριά λαβωμένο πουλί που θεωρητικά δεν πετάει…
Επιτυγχάνοντας ένα αποτελεσματικό μείγμα ψυχραιμίας, γενναιότητας και εφευρετικότητας, ο κυβερνήτης Gennotte ακουμπάει το χέρι του στα throttles, στις μανέτες ελέγχου ισχύος του αεροσκάφους. Θα επιχειρήσει κάτι πολύ δύσκολο: την σταθεροποίηση του αεροσκάφους με την χρήση μόνο των κινητήρων του. Ξεκινώντας από το μηδέν, το πλήρωμα πλέον μαθαίνει να πετάει από την αρχή.
Παρεμπιπτόντως, πριν από κάποια χρόνια, το 1985, οι πιλότοι της πτήσης 123 Japan Airlines είχαν επιχειρήσει κάτι παρόμοιο, όταν αποκολλήθηκε το ουραίο πτερύγιο τους αεροσκάφους τους και άδειασε όλο το υδραυλικό του σύστημα. Η πτήση 123 τελικά συνετρίβη ολοσχερώς στα βουνά της Ιαπωνίας, και πέρασε στα χρονικά της αεροναυτιλίας ως η μεγαλύτερη αεροπορική τραγωδία όσον αφορά σε ένα μεμονωμένο αεροσκάφος, μετρώντας 520 νεκρούς.
Σε πολύ λίγο χρόνο, ο κυβερνήτης Gennotte καταφέρνει να σταθεροποιήσει το αεροσκάφος. Μόνο με τους δύο κινητήρες του σκάφους σε λειτουργία, ο κυβερνήτης εφαρμόζει ασύμμετρη ώση, κι επιτυχγάνει τελικά «ζύγιση» στον αέρα. Το πλήρωμα είναι έτοιμο να επιχειρήσει το αδύνατο: να επιστρέψει στο αεροδρόμιο της Βαγδάτης για μια αναγκαστική προσγείωση, χρησιμοποιώντας τους κινητήρες του αεροσκάφους ως πηδάλια πλοήγησης.
Εν τω μεταξύ, η φωτιά μεγαλώνει και απειλεί να «καταπιεί» το αριστερό φτερό, το οποίο κινδυνεύει από στιγμή σε στιγμή να σπάσει, καθώς ένα σημαντικό μέρος τού σκελετού του έχει καταστραφεί από το βλήμα. Το πλήρωμα καταφέρνει να προσεγγίσει το αεροδρόμιο, αλλά το αεροπλάνο είναι ακόμα ψηλά. Ο κυβερνήτης αποφασίζει να κάνει μια στροφή 37 χιλιομέτρων, προκειμένου να έρθει σε καλύτερη θέση προσγείωσης, κατόπιν σύστασης τού συγκυβερνήτη Steeve Michielsen. Πίσω του, ο μηχανικός Mario Rofail έχει το βλέμμα στυλωμένο στην δεξαμενή που έχει διαρροή, έτοιμος να ανοίξει τη βαλβίδα μεταφοράς καυσίμων (crossfeed) μεταξύ των δεξαμενών, ώστε να μην ξεμείνει ο αριστερός κινητήρας από καύσιμο. Εάν χαθεί και ο αριστερός κινητήρας, το αεροπλάνο είναι απολύτως καταδικασμένο. Ο Mario Rofail έχει ήδη κατεβάσει το σύστημα προσγείωσης χειροκίνητα.
Ο κυβερνήτης Gennotte πλησιάζει το διάδρομο προσγείωσης. Ο συγκυβερνήτης Steeve Michielsen τού υπενθυμίζει να κρατήσει ψηλά την ταχύτητα, αντίθετα με ό,τι ισχύει στις διαδικασίες προσγείωσης. Η ταχύτητα του αεροσκάφους είναι πολύ υψηλή για προσγείωση (περίπου 400 χιλιόμετρα/ώρα), και δυνατοί άνεμοι το πλαγιοκοπούν κατά την προσέγγιση. Ο κυβερνήτης δεν έχει άλλη επιλογή καθώς πλησιάζει το διάδρομο. Αν μειώσει ταχύτητα, το αεροσκάφος κινδυνεύει να «ρίξει» κάτω το ρύγχος του και να συντριβεί στο διάδρομο.
Το ασύλληπτο, το απίστευτο, τελικά συμβαίνει…
Το πληγωμένο αεροσκάφος ορμάει στο έδαφος, χωρίς όμως η επαφή με τη γη (touchdown) να διαφέρει και πολύ από μια συνηθισμένη προσγείωση. Αμέσως ο κυβερνήτης εφαρμόζει αντίστροφη ώση. Το αεροσκάφος τροχοδρομεί χτυπημένο από τους ανέμους, αγωνίζεται να ανακόψει την ταχύτητά του, λοξοδρομεί, και συνεχίζει να κινείται εκτός διαδρόμου, πάνω και μέσα στην άμμο. Ένα σύννεφο σκόνης καταπίνει το σκάφος, και κανείς δεν ξέρει τι έχει συμβεί. Ο Πύργος Ελέγχου και τα Απάτσι που βρίσκονται στον αέρα και περιπολούν δεν ξέρουν τι θα αντικρίσουν μόλις καθαρίσει το τοπίο. Το απίστευτο έχει όμως ήδη συντελεστεί. Το πλήρωμα έχει κατέβει από το αεροπλάνο και φαίνεται σαν να περιμένει αναμνηστική φωτογραφία μπροστά από το πληγωμένο, αλλά ολόκληρο σκαρί.
Την 22α Νοεμβρίου 2003, στο αεροδρόμιο της Βαγδάτης, γράφεται ίσως η πιο λαμπρή ιστορία στα χρονικά της αεροναυτιλίας. Το πλήρωμα των τριών επιβίωσε περνώντας μέσα από μια εξωπραγματική δοκιμασία που άφηνε κυριολεκτικά μηδενικές πιθανότητες εξόδου και επιβίωσης. Έως εκείνη τη στιγμή, το να προσγειωθεί ένα τόσο βαριά λαβωμένο σκαρί θεωρείτο ανθρωπίνως αδύνατον. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, το υπεράνθρωπο κατέβηκε στα ανθρώπινα μέτρα…
Κατά τη γνώμη μου, εκείνο το πλήρωμα υπήρξε το πιο γενναίο, το πιο ψύχραιμο, το πιο εφευρετικό, μα πρωτίστως το πιο δεμένο πλήρωμα ιπτάμενων στα χρονικά της αεροπορίας. Τυχαία ανακάλυψα αυτή την απίστευτη ιστορία, καθώς δεν πήρε τη δημοσιότητα που της αρμόζει. Βλέπετε, εκείνοι οι ταπεινοί, οι σπουδαίοι πιλότοι, ήσαν απλά couriers. Δεν ήταν carriers επιβατών, δεν ήταν καριερίστες σε επιβατικό αεροσκάφος. Ήσαν οι τρεις τους, το σκάφος, και τα γράμματα. Μια πεζή, λιτή, μα ακέραια συνθήκη. Ίσως γιαυτό να σώθηκε από την ψυχή (πλήρωμα) το σώμα (σκάφος), με την ψυχή να παραμένει ταπεινή ακόμα.
Παραλειπόμενα:
Το αεροσκάφος εντέλει επιδιορθώθηκε, επανακαταχωρήθηκε ως Ν1452, και διατέθηκε προς αγορά. Κανείς δεν ενδιαφέρθηκε όμως να το αγοράσει. Παρέμεινε σταθμευμένο στο αεροδρόμιο της Βαγδάτης, όπου και συλήθηκε σε άγρα ανταλλακτικών. Αυτός είναι ο άχαρος επίλογος εκείνης της λαμπρής σελίδας της ιστορίας της αεροπορίας.
Ένα πληγωμένο μηχανικό πουλί, μια σχεδόν ψυχωμένη μηχανή συναρμόστηκε με τον άνθρωπο σε μια απροσδόκητη συνθήκη. Η διάσωση του ενός περνούσε από τη διάσωση του άλλου. Καμιά έπαρση, καμιά πρωτοκαθεδρία. Είναι οι στιγμές που ο άνθρωπος συνειδητοποιεί ότι έχει την ίδια αξία με το τεχνούργημά του, ίσως και λιγότερο σημαντική από αυτό. Άραγε ελήφθη υπόψη το μήνυμα που παρέδωσε η πτήση της Βαγδάτης;
Το αεροπλάνο αυτό θα έπρεπε να επιδεικνύεται σήμερα ως κειμήλιο. Καθώς ο άνθρωπος, δήθεν εξελισσόμενος πολιτισμικά, κινείται με υπερβολική ταχύτητα στο τερραίν της (βιο)τεχνολογίας, αποθεώνοντάς την, είναι θέμα χρόνου να βρεθεί στη δίνη του απροσδόκητου, ίσως και να βρίσκεται ήδη. Κι αν έχει χτίσει όλη του την εμπιστοσύνη πάνω στον αυτόματο πιλότο, θα έχει χάσει από τα χέρια του και από τον έλεγχό του το συμβιωτικό εργαλείο. Θα έχει καταστεί ο ίδιος όχημα σε χέρια που δεν βλέπει, που δεν νιώθει, που δεν ξέρει πού και πώς θα τον παροπλίσουν. Και ίσως να στοιβάζεται σε αλάνες αεροδρομίων με την προοπτική να συληθεί σε άγρα ανταλλακτικών.
Λαβύρινθος – 03.11.2022
Πηγές:
- Mayday: Air Disaster
a. «The Most Damaged Plane To Have Landed In History»
b. «They Survived The Unsurvivable» - Landing footage: «DHL A300 emergency in Baghdad, hit by an AA missile (22/11/2003)»
- Wikipedia
LABYRINTH GREECE 